TZD 68 Yaşında

S. Zeki Yılmaz (TZD Genel Saymanı)

TZD: BAĞIMSIZ BİR SİVİL TOPLUM ÖRGÜTÜ

Türkiye Ziraatçılar Derneği, günümüzde on binin üzerinde üye sayısı ve Türkiye’nin tamamına yakınında şube ve temsilcilikler olarak örgütlenmiş yapısıyla tarım sektörümüzün en önemli sivil toplum kuruluşlarından biridir. Dernek, Ziraat ve Ziraat Mühendisleri Odaları gibi yarı-resmi bir nitelik taşımadığı için çalışmalarını tamamen üyelerinin ve bağışçılarının sağladığı maddi katkılarla sürdürmektedir. TZD Yöneticileri yaptıkları işten dolayı herhangi bir maaş ya da ödenti almamaktadırlar. Dernek toplantılarına katılanlar, masraflarını genellikle kendileri karşılar. Dernek, bu koşullar altında 68 yıldır faaliyetlerini aktif bir şekilde sürdürmektedir.

1949 yılında “Türkiye Ziraatçılar Cemiyeti” adıyla kurulan Türkiye Ziraatçılar Derneği Dahiliye Vekaleti’nin (İçişleri Bakanlığı) 29.4. 1959 tarih ve 81-103/126 sayılı yazısı ve Devlet Şurası Umumi Heyetinin 28.5.1950 tarihli 59/1456/15 sayılı kararı üzerine “Kamu Yararına Dernek” statüsünü kazanmıştır. Dernek, yaptığı çalışmalar sayesinde 50 yılı aşkın bir süredir Kamu Yararına Dernek Statüsünü korumaktadır.

17.9 1974 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Cemiyet, adını Türkiye Ziraatçılar Derneği olarak değiştirmiştir ve o tarihten bu yana bu isimle faaliyet göstermektedir.

TZD’nin en önemli ilkesi, tarımın çıkarlarını ön planda tutmak, “doğruya doğru yanlışa yanlış demek” ve hiçbir siyasi kesimin “arka bahçesi” olmamaktır.

İnanıyoruz ki, TZD önümüzdeki yıllarda da genç tarım uzmanlarının katılımlarıyla bugüne kadar sürdürdüğü işlevini devam ettirecek ve daha nice yıllar tarıma hizmet edecektir.

TZD 68 YAŞINI DOLDURDU

Türkiye Ziraatçılar Derneği (TZD) 68 yaşını doldurmuş bulunuyor…

Binlerce derneğin kurulduktan sonra tabela derneğine döndüğü ya da kapandığı bir ülkede bu, önemli bir başarıdır.

TZD’nin yalnızca  üyelerinin fedakârlığı ve dostlarının desteği sayesinde 68 yıl yaşadığı, geliştiği ve güçlendiği düşünüldüğünde bu başarı daha da anlamlı hale geliyor.

TARIMSAL EĞİTİMLE İÇ İÇE BİR KURULUŞ

Türkiye Ziraatçılar Derneğinin kadroları, günümüzde ağırlıklı olarak tarım sektörü ile ilgili alanlarda eğitim görmüş tarım tekniker ve teknisyenleri, ziraat mühendisleri ve ev ekonomisi tekniker ve teknisyenleri ve öncü çiftçilerden oluşuyor.

Yani tarımsal eğitim ile tarımsal faaliyet, derneğin temelinde yatıyor.

TZD’nin Türkiye’nin tarım alanında kurulan ilk sivil toplum örgütü olması bu oluşumla ilgili… Çünkü en başından bu yana TZD, içinde toplanan kesim tarımsal eğitimden geçmiş, bilinçli tarım sektörü çalışanlarını barındırıyor.

TÜRKİYE’DE BİLİMSEL VE TEKNİK EĞİTİMİN KALELERİ: ZİRAAT OKULLARI

TZD üyelerinin önemli bir bölümünün mezun olduğu Ziraat okulları Tanzimat döneminden sonra eğitimin bilimselleşmesinde önemli rol oynamış kurumlardır.

Ne var ki, Tanzimat döneminin ardından gelen savaş yılları, işgaller, cumhuriyetin kurulması bu okulları sürekli dönüşümlere uğratmıştır.

Bu dönüşüm süreci, 1930’lu yıllarda ilkokuldan yüksek eğitime kadar uzanan bir zincir olarak tasarlanmıştır.

ZİRAAT OKULLARI İLE KÖY ENSTİTÜLERİNİ BİRLEŞTİREN EĞİTİM ANLAYIŞI

Gerçekten de o dönemde açılan ve ziraat eğitimini, ‘ilk ziraat eğitimi’ (Köy Enstitüleri), ‘orta ziraat eğitimi’ (Ziraat Okulları), ve ‘yüksek ziraat eğitimi’ (Ziraat Fakülteleri) olarak birbiri ile bağlantılı üç aşamaya ayıran eğitim sistemi bir çok değişimden geçmiştir.

Bu konuda 1935 yılında İlköğretim Genel Müdürlüğü görevini yürüten İsmail Hakkı Tonguç’un hazırladığı “Türkiye’de İlköğretimin Durumu Nedir?” başlıklı rapor, hem sorunları saptamak hem de çözümler önermek açısından çok önemlidir.

Bu konuda bir çalışma yapmış olan Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Başkanı Erdal Atıcı, bu rapordaki saptamalar ve çözüm önerileri konusunda şunları yazmaktadır:

– Asıl sorun nüfusun yüzde 80’nin yaşadığı köylerdedir. Köylerle kentler arasında köyler aleyhine oluşmuş büyük bir dengesizlik vardır.

– Köylerin sorunu yalnız okul ve öğretmen olmaması sorunu değildir, köylerin başka ciddi sorunları da vardır. Okulu olan köylerle okulsuz köyler arasında yaşam farkı yoktur. Okul köylerde yaşam değişikliğine neden olamamıştır.

– Türkiye’de bölgeler arasında da dengesizlikler vardır.

Raporda daha sonra mevcut sistemle35 bin okulsuz köyün okullaşması için uzun süre beklenmemesi gerektiği, mevcut sistemle sorunun ancak 80-100 yılda çözülebileceği belirtilmektedir. Yapılması gerekenin “kalkınmada lider özelliği olan yeni tip öğretmen” yetiştirmek olduğu belirtilmektedir.

Raporun Bakanlık nezdinde kabul görmesinin ardından bir deneme süreci yaşanır. Bu süreçte, Küçük köyler için eğitmen yetiştirilmeye çalışılır. Eğitmen adayları askerde onbaşı çavuş olmuş yetenekli gençlerden seçilecek, 6-7 aylık kurstan sonra bu gençler ilkokulun ilk üç sınıfını okutmak üzere kendi köylerine veya yakın köylere gönderileceklerdir.

1936 yılında ilk eğitmen kursunun ardından 17 Nisan 1940’da Köy Enstitüsü Yasası çıkar. Köy Öğretmen Okulu olarak açılan okullar Köy Enstitüsüne dönüştürülür. 1942’de sistemin üst kurumu olan Yüksek Köy Enstitüsü açılarak “Köy Enstitüler Sistemi” kurulur.

TZD ile ilgili bu yazımızda Köy Enstitülerine değinmemizin nedeni, Derneğin başlangıçta Köy “Enstitü Sistemi” ile yakından ilgili olan Ziraat Okullarından mezun olan köy kökenli ziraatçılar tarafından kurulmuş olmasıdır. Günümüzde halen faaliyetine devam eden Tarım Meslek Liseleri, o tarihlerde kapatılmış olan uygulama okullarının yerine 1930 yılında İstanbul, Bursa, İzmir ve Adana’da açılan orta ziraat okullarının bir devamı olarak görülebilir. Ve bu açıdan bakıldığında, Ziraat Okulları ve TZD, Köy Enstitülerinin kuruluş felsefesinin bir ürünü olarak değerlendirilebilir.

O dönemde çiftçiler ile “Ziraatçılar” arasındaki ilişki oldukça önemliydi. Ziraatçılar, devlet memurları olmaktan çok köyün ve köylünün içinden gelmiş eğitimciler olarak çalışırlardı.

Ziraat Okulları daha sonra Tarım Meslek Liselerine dönüştüğünde, bu okullardan mezun olan bir çok teknisyen bir yandan mesleğini icra ederken diğer yandan Ziraat Fakültelerine devam ederek tarım sektörünün gelişmesine büyük katkılar sağlamışlardır.

DÖNÜŞÜM YILLARI

Ziraat Okullarının geçirdiği dönüşümü, ülkemizde tarımsal eğitim alanında eğitim veren okulların en tanınmışlarından biri Halkalı Ziraat Okulu’nun geçirdiği değişim üzerinden de izlemek mümkündür.

İstiklal Marşımızın yazarı Mehmet Akif Ersoy’un da mezunları arasında bulunduğu Halkalı Ziraat Okulu, 1891 yılında tarım alanında yüksek eğitim vermek amacıyla “Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi” adıyla kurulmuş; 1928 yılında Halkalı Ziraat Lisesine dönüştürülmüştür. Bir okul olmanın yanı sıra öğrencilerin eğitildiği geniş uygulama çiftliğiyle de örnek nitelik taşıyan bu okul, 12 Eylül darbesinin ardından tarıma bakışın değişmesiyle 1980 sonrasında uygulamalı okul olma özelliğini giderek yitirmiş ve 2001-2002 Öğrenim yılından itibaren peyzaj ağırlıklı öğretim yapması uygun görülerek, Zirai Üretim İşletmesi ve Peyzaj Meslek Lisesi adıyla eğitime devam etmiştir. Okul, 2005 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile kapatılmış ve yerine Halkalı Zirai Üretim İşletmesi Tarımsal Yayım ve Hizmetiçi Eğitim Merkezi Müdürlüğü kurulmuştur.

Bugün bile Türk çiftçisinin gönlünde Ziraat Teknisyenlerinin çok önemli bir yeri vardır. Türkiye’de tarım sektöründe kurulan ilk sivil toplum örgütü olan Türkiye Ziraatçılar Derneği’nin, aynı zamanda Tarım Teknisyen ve Teknikerlerinin meslek örgütü olması bir tesadüf değildir.

ZİRAATÇILARIN BİTMEYEN AŞKLARI: TARIM

Türkiye Ziraatçılar Derneği’nin kuruluşunda köy okullarından başlayıp eğitimlerini Ziraat liselerinde devam ettiren ve daha sonra Ziraat Fakülteleri ve başka yüksek eğitim kurumlarından mezun olarak bürokraside görev alan bu “eski ziraatçılar” TZD’nin kuruluşuna önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Bu kurucular arasında Ziraat Okulundan mezun olduktan sonra başka alanlarda önemli görevler üstlenen ama kökenini unutmamış ağabeylerimiz de vardır. Örneğin ilk Genel Başkanımız Muhlis Kanak o sırada TBMM’de Matbaa Müdürü olarak çalışıyordu. İlk yönetim kurulunda Galip Adatepe, Ali Rıza Ercan, Mustafa Vardar, Atalay Özkarahan, Hayri Çeçen, Akif Pekkan ve Ali Akgündüz gibi isimler yer alıyordu. Bu isimler, Tarım Bakanlığı, Toprak Mahsulleri Ofisi, Belediye Park ve Bahçeler Müdürlüğü, Devlet Meteoroloji Müdürlüğü gibi çeşitli birimlerde önemli görevler yapıyorlardı.

Türkiye Ziraatçılar Derneği, uzun yıllar Ziraat Okullarından mezun olan Tarım Teknisyenlerinin bir meslek örgütü gibi çalıştı. O zamanlar Tarım Teknisyenleri devletin tarıma uzanan kolu gibi faaliyet gösteriyorlardı. Bu okullardan mezun olanların bir bölümü de tarım alanında kendi işletmelerini kuruyorlardı. Günümüzde tarım ve gıda endüstrisi alanında faaliyet gösteren bazı büyük şirketlerimizin kurucuları arasında Ziraat Okullarından mezun olanların sayısı hiç de az değildir.

SABRİ ALINAK DÖNEMİ

TZD’den bahsederken Derneğin 1960’lı ve 70’li yıllarına damgasını vuran önemli bir “ziraatçı”dan Sabri Alınak’tan behsetmeden geçemeyiz.

17 yıl süren Sabri Alınak döneminde Dernek önemli bir gelişme göstermiştir. Alınak, tütüncülük konusunda Türkiye’nin en önde gelen uzmanlarından biri olmanın yanında sosyal faaliyetlerinin genişliğiyle tanınan biriydi. Dernek başkanlığının yanı sıra Ziraat Odaları Yönetim Kurulu üyesi ve Beşiktaş futbol takımının yöneticisiydi. Akay Caddesinde, şimdi İş Bankası’nın bulunduğu bina genel merkez binası olarak o dönemde satın alındı. Dernek üyelerinin 30 yıl boyunca yararlandığı Marmaris Tatil Tesisi de onun döneminde Orman Bakanlığı tarafından Derneğe tahsis edildi.

GENÇ ZİRAATÇILAR VE İBRAHİM YETKİN DÖNEMİ

TZD’nin tarihinde 1978 yılı önemli bir dönüm noktası oluşturur. O yıl, 70’li yıllarda Türkiye’de güçlenen sol akımların etkisi altında Dernek bünyesinde oluşan “Genç Ziraatçılar” grubu yönetimi Dernek yönetimine gelir. Yaşar Özel ve Mehmet Ali Akalın’ın başkanlık yaptığı o dönem 12 Eylül’de kapanır.

12 Eylül döneminde bir çok sivil toplum örgütü gibi TZD de zor günler geçirir. Ancak o günkü koşullarda bile Dernek bir yandan faaliyetlerini sürdürmeye çalışırken diğer yandan tarımın çıkarlarını savunmaya devam eder. O zor dönemde Prof. Dr. Nurettin Yıldırak genel başkanlığa getirilir. 12 Eylül döneminden çıkılırken TZD’nin genel başkanlığını İbrahim Yetkin devralır. Yetkin’in, 30 yılı aşkın bir süre yürüttüğü başkanlık döneminde Dernek, kamuoyunda etkinliğini artırmaya devam eder.

DEĞİŞEN KÖY VE TZD

Zamanla Ziraat okullarının yapısı değişirken Dernek de yapısal bir değişim geçirir. 70’li yılların siyasi mücadeleleri ve 80’li yılların zor günleri artık geride kalmıştır. Bu arada çiftçinin yaşam tarzı ve alışkanlıkları değişmekte, ziraat teknisyenlerinin tarım sektöründeki ağırlıkları giderek azalmaktadır. Bu koşullarda Dernek tüzüğünde değişiklik yaparak üyelik kıstaslarını gözden geçirir. Bunun sonucunda Ziraat Teknisyenlerinin yanısıra öncü çiftçiler, Ziraat Mühendisleri, tarımsal sektörde faaliyet gösteren tarımsal eğitim almış araştırmacı ve girişimciler de Derneğe üye olurlar. Bu süreç sonunda Derneğin üye sayısı kısa zamanda on binin üzerine çıkar ve Dernek tüm ülkede şubeler ve temsilcilikler açarak örgütlenir.

YENİLENEN BİR SİVİL TOPLUM ÖRGÜTÜ

Tarıma verilen önemin azaldığı 1990’lı yıllarda tarım sektörünün sorunlarını belirlemek ve çözümler üretmek giderek daha büyük önem kazanır… Derneğin faaliyetleri de mesleki faaliyetlerden çok sektörün sesini duyurmak ve çözüm önerileri getirmek alanında yoğunlaşır. Bazı araştırma projelerinin yanı sıra bu dönemde önemli bir etkinliğe de imza atılır: Ulusal Tarım Kongreleri…

2002 yılında toplanan Birinci Ulusal Tarım Kongresi, daha sonraki yıllarda “Ulusal Tarım ve Gıda Kongresi” adıyla düzenli olarak tarım kesiminin önemli temsilcilerini bir araya getirmeye devam eder. Bu toplantılarda tarımın çeşitli sektörlerinin temsilcileri sorunları değişik açılardan ortaya koyarak bu sorunlara çözümler önerirler. Kongrelerde yapılan konuşmalar ve sunulan bildiriler düzenli olarak kitap halinde basılır ve kamuoyuna geniş biçimde ulaştırılır.

Geçtiğimiz yıl onaltıncısı gerçekleştirilen bu etkinlik, artık tarım sektörünün sorunlarının bir bütünlük içinde dile getirildiği önemli bir platforma dönüşmüş durumdadır.

GELECEĞE BAKIŞ

TZD, günümüzde yeni bir dönemin başlangıcındadır.

Bu dönemde örgütsel açıdan önümüzde duran en önemli görevler, Derneğin üye profilini gençleştirmek, Genel Merkezin yanısıra yerel şube ve temsilcilikleri daha aktif hale getirmek, ve tarımsal kuruluşlarla ilişkilerimizi güçlendirmektir.

TZD, geçmişte olduğu gibi gelecekte de hiçbir siyasi görüşün arka bahçesi olmamaya, tarımın çıkarlarını ön plana koymaya ve “doğruya doğru, eğriye eğri deme” tutumunu sürdürmeye devam edecektir.

Derneğimiz, kamuoyundaki itibarı ve faaliyetleri nedeniyle medyada görüşlerine değer verilen bir kuruluştur. Bu olanak geçmişte olduğu gibi gelecekte de kullanılacak ve tarımın gıda ve halk sağlığı açısından taşıdığı önem kamuoyuna anlatılacaktır.

Geleneksel hale gelmiş etkinliklerimiz, kuruluş yıldönümleri, Ulusal Tarım ve Gıda Kongreleri düzenlenmeye devam edilecek Ziraat Dünyası başta olmak üzere yayınlarımızın daha geniş bir kitleye ulaşması hedeflenecektir.

Tarım sektörünün öneminin daha iyi anlaşıldığı günümüzde sektör maalesef güç günler geçirmektedir. Tarımın tüm dallarında özellikle küçük ve orta üreticiler ekonomik açıdan varlıklarını sürdürmek açısından güçlük çekmekte, borç sorunu giderek ağırlaşmaktadır. Bu durum Derneğin üreticilerle bağlarını sıkılaştırması ve çeşitli eğitim ya da girişim projeleriyle üreticiye yol göstermesi daha büyük önem kazanmaktadır.

Önümüzdeki görevlerin başarılabilmesi için Derneğin iç yaşamının daha katılımcı hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu açıdan Genel Merkezden üyelerimize kadar tüm TZD ailesi üreticilerimizle ve tarım alanında faaliyet gösteren sivil toplum örgütleriyle ilişkilerini geliştirmek zorundadır.

Derneğimizin elbirliği ile bu görevlerin üstesinden gelebileceğine ve geçmişte olduğu gibi gelecekte de tarım sektöründe önemli bir güç olmaya devam edeceğine inancımız tamdır.

TZD’NİN AYRILMAZ PARÇASI: ZİRAAT DÜNYASI

Türkiye’nin en eski ve köklü sivil toplum kuruluşu olan Türkiye Ziraatçılar Derneği’nin, 1949 yılında kurulmasının ardından yayınını günümüze kadar kesintisiz sürdüren Ziraat Dünyası’nın ilk sayısı 1950 yılının Şubat ayında yayınlandı. TZD’nin yayın organı olarak ayda bir yayınlanan derginin fiyatı 50 kuruştu.

Derginin ilk sayısında Atatürk’ün tarım ile ilgili görüşlerine yer verilmişti. Ağırlık ise pratiğe yönelik mesleki yazılardaydı. Bu sayıda yer alan mesleki yazılara ve yazarlara baktığımızda şunları görüyoruz:

• M. Kemal Tuncer: Ziraatçılar Derneğe Kavuştu.
• Hasan Seğmen: Arıların İlkbahar Bakımı.
• Hayri Çeçen: Evlerimizde Çiçeklere Nasıl Bakmalı?
• Adnan Aysal: Şiir: Ağacın Dileği.
• Talat Veziroğlu: Dana Burnu Nasıl Öldürülür?
• Servet Candan: Yoğurt Nasıl Yapılır?
• Hikmet Konuralp: Türk Kauçuğu.
• Akbaşlı: Büyük Britanya Traktör İmalatı.
• Y. İzzettin Öztunalı: Meyve Bahçelerine Fidan Hesabı.

Derginin 2. sayısında 1950 yılının Mart ayında yapılan Derneğin Birinci Olağan Kurultayı’nın haberi vardı. Dönemin Tarım Bakanı Cavit Oral’ın da katılımıyla yapılan Genel Kurul sırasında Derneği 148 üyesi vardı.

Dergi, 6. sayısında “Sorunuz, Cevaplayalım” başlığıyla okurlardan gelen soruların cevaplandığı bir köşe açtı.

8. Sayıda zirai mücadeleye ağırlık verilmişti. Bu konudaki ana yazı şu başlığı taşıyordu: “Yurdumuz Ürünlerine Önemli Zarar Ziyan Yapan Zararlıların Adları, Sataştıkları Bitkiler, Savaş Zamanları ve Usulleri, Savaş Reçeteleri”

***

Ziraat Dünyası o günlerden bugüne kadar yayınını kesintisiz sürdürdü ve 558. sayısına ulaştı.

Halen iki ayda bir yayınlanan dergimiz, tarım sektörünün önemle izlenen yayın organlarından biri olmayı sürdürüyor.